Όταν στις 3 Μαρτίου του 2024 ο Eliud Κipchoge περνούσε τη γραμμή του τερματισμού σε επίσημο αγώνα Μαραθωνίου για 19η φορά στην καριέρα του, αρκετοί αναλυτές έσπευσαν να εκτιμήσουν ότι κάπου εδώ αρχίζει να δύει το πιο λαμπρό αστέρι στο αγώνισμα του Μαραθωνίου που έχει αναδειχθεί μέχρι σήμερα. Η 10η θέση στην οποία τερμάτισε ήταν η χειρότερη θέση που έχει καταλάβει ποτέ, ακόμη και μετά τον «καταστροφικό» Μαραθώνιο του Λονδίνου το 2020, όπου τερμάτισε 8ος, για να αποκαλυφθεί τότε ότι αγωνίστηκε με λοίμωξη στο αυτί.

15 νίκες, ανάμεσά τους δύο χρυσά Ολυμπιακά μετάλλια και δυο παγκόσμια ρεκόρ. Με αυτό το παλμαρέ όλοι πλέον αναρωτιούνται αν στην ηλικία των 39 ετών και 9 μηνών (αυτή θα είναι η ακριβής ηλικία του όταν αγωνιστεί τον Αύγουστο στον τρίτο Ολυμπιακό Μαραθώνιο της καριέρας του), μπορεί να καταφέρει για μια ακόμη φορά κάτι ανεπανάληπτο. Να γίνει ο πρώτος Μαραθωνοδρόμος στην ιστορία των Ολυμπιακών αγώνων που κατακτά τρία χρυσά μετάλλια σε τρεις διαδοχικές Ολυμπιάδες.

 

Αφενός η ηλικία και αφετέρου η τελευταία αγωνιστική του παρουσία χωρίς ιδιαίτερα προφανείς λόγους που θα δικαιολογούσαν την 10η θέση στο Τόκυο, θέτουν εξ΄αντικειμένου υπό αμφισβήτηση το εγχείρημα αυτό. Πόσο μάλλον όταν στην ίδια γραμμή εκκίνησης θα σταθούν κορυφαίοι Μαραθωνοδρόμοι με επιδόσεις κάτω από 2:03 και με ηλικίες από 25 έως 30 ετών. Δηλαδή εως και 15 σχεδόν χρόνια νεότεροι από τον Kipchoge.

 Ωστόσο πέρα από την απίστευτη  καριέρα του, την φοβερή δρομική οικονομία που παρουσιάζει όταν τρέχει, το «mentality» ως αθλητής που διαθέτει αλλά και την φιλοσοφία του γύρω από το τρέξιμο, -μαζί φυσικά με τεράστιο επιτελείο ειδικών από όλους τους τομείς που εδώ και χρόνια τον στηρίζουν -, ο Kipchoge έχει ένα ακόμη αποδεδειγμένο πλεονέκτημα έναντι των αντιπάλων του, βάσει του οποίου, ακόμη και εκείνοι που θεωρούν ότι βρίσκεται- φυσιολογικά- σε καθοδική τροχιά η απόδοση του, δύσκολα μπορούν να to προσπεράσουν. Ποιο είναι αυτό; Η συμπεριφορά του στις καιρικές συνθήκες.

Γιατί οι Μαραθώνιοι των Ολυμπιακών Αγώνων χαρακτηρίζονται ως οι «σκληρότεροι»;

Πως είναι δυνατόν οι Μαραθωνοδρόμοι που συμμετέχουν στους Ολυμπιακούς Aγώνες να κάνουν συχνά λόγο για εξαιρετικά σκληρό αγώνα ενώ είναι γνωστό ότι κανείς δεν κυνηγά την επίδοση-χρόνο αλλά τη θέση-κατάταξη; O λόγος είναι απλός. Οι καιρικές συνθήκες. Ως γνωστόν οι Ολυμπιακοί αγώνες διεξάγονται στην καρδιά του καλοκαιριού ανάμεσα σε Ιούλιο και Αύγουστο. Οποιαδήποτε χώρα-πόλη κι αν τους φιλοξενεί –ακόμη και του βορρά- είναι βέβαιο ότι εκείνη τη περίοδο έχει υψηλές θερμοκρασίες-σίγουρα υψηλότερες από τις συνηθισμένες. Επομενως ο Μαραθώνιος είναι καταδικασμένος να διεξαχθεί σε εξαιρετικά υψηλές-για τις απαιτήσεις αυτής της δοκιμασίας-θερμοκρασίες ενώ πολλές φορές ο συνδυασμός με την υψηλή υγρασία, καθιστούν τον αγώνα από εξαιρετικά σκληρό έως και επικίνδυνο. Γι΄αυτο άλλωστε πολλές φορές ΔΟΕ και διοργανώτριες χώρες λαμβάνουν ιδιαίτερες αποφάσεις για τη διεξαγωγή τους (π.χ. αλλαγή ώρας, αυξημένα μέτρα ψύξης, κ.α.).

Η επίπτωση θερμοκρασίας-υγρασίας στην απόδοση του Μαραθωνίου

Η πιο εμπεριστατωμένη μελέτη που έχει διεξαχθεί –ανάμεσα σε πάρα πολλές- θεωρείται της ερευνητικής ομάδας με επικεφαλής την Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου του Λιβάνου Νour El  Helou. Ανέλυσαν τα αποτελέσματα περισσότερων από 1,7 εκατομμυρίων συμμετεχόντων στους μαραθωνίους του Βερολίνου, της Βοστώνης, του Σικάγο, του Λονδίνου, της Νέας Υόρκης και του Παρισιού μεταξύ 2001 και 2010. Βρήκαν μια στατιστικά σημαντική σχέση μεταξύ των πραγματικών χρόνων και της θερμοκρασίας και κατέληξαν στα εξής συμπεράσματα:

-Η βέλτιστη θερμοκρασία είναι περίπου 5°C (σε δρομείς παγκόσμιας κλάσης 4°C και σε ερασιτέχνες δρομείς 7°C).

-Στη ζέστη (25°C) η ταχύτητα των ελίτ δρομέων είναι 6% χαμηλότερη και των ερασιτεχνών δρομέων 12%-18%

-Στις ερασιτέχνες γυναίκες, η βέλτιστη θερμοκρασία είναι λίγο υψηλότερη (9°C) και η απώλεια ταχύτητας είναι κάπως μικρότερη (13% στους 27°C). Επομένως, οι γυναίκες υποφέρουν λιγότερο από τη ζέστη.

 Στον παρακάτω πίνακα αποτυπώνεται η μείωση της απόδοσης ποσοστιαία μεταξύ δρομέων (όλων των επιπέδων) που αγωνίστηκαν σε αγώνες με θερμοκρασία 8^ΟC και 22^ΟC. Oι ελίτ δρομείς άνδρες και γυναίκες μειώνουν την απόδοση τους 4.3% και 5.6% αντίστοιχα. Ενώ η μείωση της απόδοσης για εκείνους που τερματίζουν π.χ. στην 300^η θέση ξεπερνά το 20%.

Οι καυτοί και υγροί Μαραθώνιοι δίνουν Ολυμπιακά μετάλλια στον Kipchoge

Mε αυτά τα δεδομένα ας επιστρέψουμε στο φαινόμενο Kipchoge. Ρίο 2016 και Τόκυο 2021. Δύο χρυσά Ολυμπιακά μετάλλια σε δυο από τους πιο «σκληρούς» - βάσει καιρικών συνθηκών- Μαραθωνίους στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων. Στη Βραζιλία ο Εliud ξεκίνησε τον αγώνα με θερμοκρασία 24^οC και υγρασία 90%, καθώς έβρεχε! Aυτες οι συνθήκες δίνουν σημείο δρόσου 21.3 (πρόκειται για τη θερμοκρασία στην οποία ο αέρας πρέπει να ψυχθεί κάτω από σταθερή πίεση για να καταστεί κορεσμένος ως προς τους υδρατμούς. Μας δείχνει δηλαδή την ποσότητα του υγρού αέρα. Όσο πιο ψηλό είναι το σημείο δρόσου, τόσο μεγαλύτερη είναι η ποσότητα του υγρού αέρα. Όταν το σημείο δρόσου και η θερμοκρασία αέρος έχουν την ίδια τιμή, τότε ο αέρας έχει κορεστεί πλήρως, άρα η σχετική υγρασία είναι 100). Με αυτή τη τιμή οι συνθήκες ήταν απελπιστικά αφόρητες καθώς το σώμα δυσκολεύεται να ψυχθεί μέσω του ιδρώτα ώστε να ρυθμιστεί η θερμοκρασία του σώματος και να ανταπεξέλθει στη δοκιμασία.

Έτσι οι καιρικές συνθήκες καθόρισαν εξαρχής τον αργό ρυθμό του αγώνα έως και το 15^ο χλμ όποτε και το γκρουπ των δρομέων που ηγούνταν αποσχίστηκε πλήρως από το υπόλοιπο «σώμα» των αγωνιζομένων. Έως το 30^ο χλμ και ενώ η θερμοκρασία αυξήθηκε κατά 2^ο C o Kipchoge παρέμενε στην κορυφή της κούρσας μαζί με 7 ακόμη συναθλητές του (ανάμεσα τους οι Lemi Berhanu, Feyisa Lilesa, Ghirmay Ghebreslassie και Gallen Rupp).

Ωστόσο από το 35^ο χλμ και μετά άρχισε να ξεκαθαρίζει το βάθρο. Με δεκάδες εγκαταλείψεις δρομέων λόγων των συνθηκών,τ αλαιπωρημένοι από αφυδάτωση και μυικους σπασμούς,τα τρια ολυμπιακά μετάλλια αυτομάτως απέκτησαν ακομη μεγαλύτερη βαρύτητα. Ο Kipchoge κατάφερε στα τελευταία 2.195 μέτρα να πάρει «κεφάλι» δημιουργώντας μια διαφορά πάνω από 1 λεπτό από τον δεύτερο Lilesa, επιβεβαιώνοντας την εξαιρετική του κατάσταση τότε και κυρίως την αντίδραση του σώματος του σε αυτές τις συνθήκες. Το ρολόι έγραψε 2:08:44 σε μια κούρσα-«εφιάλτη». Όμως τότε ήταν μόλις 31 ετών και πλέον στα πρώτα μέτρα της κορυφής της καριέρας του.

Πέντε χρόνια αργότερα-εξαιτίας της ματαίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων λόγω της πανδημίας, ο Κενυάτης Μαραθωνοδρόμος καλείται να υπεραπιστεί τον τίτλο του σε ηλικία 36 ετών πλέον. Έχουν μεσολαβήσει δυο παγκόσμια ρεκόρ αλλά και η συντριβή των 2 ωρών σε έναν ελεγχόμενο Μαραθώνιο το 2019 στη Βιέννη, ο οποίος έμεινε γνωστός ως ΙΝEOS 1:59.

 

Ένας ακόμη Μαραθώνιος Ολυμπιακών Αγώνων, έναν ακόμη Αύγουστο, ένας ακόμη «εφιάλτης» λόγω καιρικών συνθηκών. Πως επιβεβαιώνεται πέρα από θερμοκρασία, ποσοστά υγρασίας και σημείο δρόσου; Μα από το γεγονός ότι το 30% εκείνων που στάθηκαν στην εκκίνηση αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν στη συνέχεια το αγώνα!

Το πάθημα-προειδοποίηση της Ντόχα πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο

Η τιμωρητική ζέστη στους αγώνες του Παγκόσμιου Πρωταθλήματος Στίβου του 2019 που διεξήχθη στη Ντόχα του Κατάρ, οδήγησε και τότε πολλούς αθλητές να αποχωρήσουν στα μέσα της διαδρομής. Έχοντας πλέον επίγνωση των συγκλονιστικών εικόνων των αθλητών που καταρρέουν και παρασύρονται σε φορεία, η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή (IOC) οδηγήθηκε σε αλλαγή διεξαγωγής του Μαραθωνίου των Ολυμπιακών Αγώνων από το Τόκιο στο –υποτιθέμενο- πιο ψυχρό Σάπορο.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΔΟΕ, η θερμοκρασία στο Σαπόρο θα ήταν 5 με 6 βαθμούς χαμηλότερη από ό,τι στο Τόκιο κατά τη διάρκεια των αγώνων. Αλλά η πραγματικότητα τους διέψευσε. Όπως αποδείχθηκε, οι συνθήκες στην πρωτεύουσα του Χοκάιντο ήταν εξαιρετικά καυτές, με συνεχόμενες ημέρες να φτάνουν τα υψηλά των 30^ο C. Ο αγώνας ξεκίνησε στις 07:00 με θερμοκρασία 26^ο C (2 βαθμούς υψηλότερη θερμοκρασία από την εκκίνηση στο Ρίο) και έφτασε κατά τη διάρκεια του αγώνα τους 28^οC.

Την ώρα της εκκίνησης, η υγρασία ήταν στο 80% και δεν έπεσε ποτέ κάτω από 70, αποδίδοντας μέση τιμή δρόσου για όλο τον αγώνα 24.3 (3 βαθμούς περισσότερο από το Ρίο).Το αποτέλεσμα ήταν προδιαγεγραμμένο για αρκετούς δρομείς που αψήφησαν τις συνθήκες. Εν μέσω του αγώνα οι εγκαταλείψεις -ακόμη και με καταρρεύσεις-, ήταν πλέον γεγονός. Σ΄έναν από τους Ιάπωνες Μαραθωνοδρόμους που μεταφέρθηκε με φορείο διαπιστώθηκε θερμοκρασία σώματος πάνω από 40^ο C. Δηλαδή θερμοπληξία.

Eπομένως ίδιος-σχετικά- καιρός με το Ρίο γιατί όχι και η ίδια τακτική για τον Eliud Kipchoge; To σκηνικό εναναλήφθηκε με άλλους πρωταγωνιστές αλλά με τον ίδιο βασικό πρωταγωνιστή και αυτή τη φορά. Αργή κούρσα από την αρχή και όποιος αντέξει. Το αποτέλεσμα μάλιστα ήταν να βελτιώσει την επίδοση του ο δις πλέον χρυσός Ολυμπιονίκης σε χειρότερες συγκριτικά συνθήκες, κατά δυο βαθμούς κελσίου. Έτσι ο Eliud Kipchoge ξαναπέρασε πρώτος τη γραμμή του τερματισμού με οριακά καλύτερο χρόνο 2:08:38 έναντι του Ρίο (2:08:44).

Στο Παρίσι ο επόμενος «καυτός» Μαραθώνιος των Ολυμπιακών Αγώνων

O Κipchoge τρία χρόνια και 9 μήνες μετά το δεύτερο ολυμπιακό του μετάλλιο καλείται να σημειώσει κάτι ξεχωριστό. Το «back to back to back» στους δρόμους της πόλης του φωτός. Ο Μαραθώνιος των ανδρών θα διεξαχθεί στις 11 Αυγούστου. Το μήνα Αύγουστο η μέση θερμοκρασία στη Γαλλική πρωτεύουσα φτάνει τους 25^οC. Aυτά υπό κανονικές συνθήκες οι οποίες τα τελευταία χρόνια ως γνωστόν έχουν διαταραχθεί σε όλη την Ευρώπη. Στο Παρίσι έχουν καταγραφεί τον Αύγουστο θερμοκρασίες που έφθασαν τους 37^οC, όπως συνέβη στις 12 Αυγούστου του 2022.

Γι’αυτό το λόγο ο Μαραθώνιος στο Παρίσι θα διεξαχθεί βράδυ. Σε μια ύστατη προσπάθεια της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής να αποτρέψει εικόνες από Ρίο και Σάπορο. Ωστόσο ακόμη και οι νύχτες του Αυγούστου στη καρδιά της Γαλλικής πρωτεύουσας είναι ζεστές. Στις 8 Αυγούστου του 2020 η θερμοκρασία είχε αγγίξει τους 29^οC. Αν σε αυτό συνυπολογίσουμε τη σταθερά υψηλή υγρασία λόγω του ποταμού Σηκουάνα που διασχίζει όλη τη πόλη τότε αντιλαμβάνεται κανείς ότι το μόνο κέρδος είναι η απουσία ήλιου. Γιατί όλα τα υπόλοιπα στοιχεία προμηνύουν επανάληψη του γνωστού σκηνικού από άποψη καιρικών συνθηκών.

Αυτό που μένει να επιβεβαιωθεί είναι αν θα έχουμε-για τελευταία φορά- επανάληψη του ίδιο σκηνικού και στη πρώτη θέση του βάθρου. Η «πτώση» Κipchoge με τη 10^η θέση στο Τόκιο τον Μάρτιο έρχεται για πολλούς να αμφισβητήσει σθεναρά αυτό το ενδεχόμενο. Αλλά δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι ακόμη και η «κακή» επίδοση του 2:06:40 που σημείωσε τότε, δεν του αποκλείει ένα 2:08-2:09 στο Παρίσι. Χρόνους δηλαδή που σημείωσε σε Ρίο και Σαπόρο με αντίστοιχες καιρικές συνθήκες, καταφέρνοντας να θέσει εκτός όλους τους υπολοίπους δρομείς που δεν άντεξαν σε ζέστη και υγρασία. 

 

Η παγκόσμια δρομική κοινότητα περιμένει με ενδιαφέρον τον τελευταίο Ολυμπιακό χορό από τον μεγαλύτερο Μαραθωνοδρόμο όλων των εποχών και τον «σκληρότερο» των Ολυμπιακών Αγώνων.